Επαμεινώνδας Ε. Πανάς*
Ο παγκόσμιος μύθος που καλλιεργήθηκε για την αξία των φιλελεύθερων οικονομικών υποδειγμάτων ή των συστημάτων της διαρκούς μεγέθυνσης, στην πράξη ακυρώθηκε, γιατί οδήγησε σε αποτυχία.
Σήμερα, ως αποτέλεσμα του μύθου ειδικότερα για τη Χώρα μας διαπιστώνουμε ότι:
αυξήθηκε η ανεργία
αυξήθηκε το επίπεδο φτώχειας
απειλήθηκε η οικογενειακή εστία του Έλληνα. Η ιδιοκτησία του βρίσκεται υπό κατάσχεση λόγω των φόρων
αυξήθηκαν τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά
αυξήθηκε η εγκληματικότητα
αυξήθηκαν οι κλειστές μικρομεσαίες επιχειρήσεις
αυξήθηκαν οι κοινωνικές ανισότητες
συρρικνώθηκε η μεσαία τάξη
χάθηκε η έννοια της κοινότητας και κάθε μορφής αλληλεγγύης και μειώθηκε το κοινωνικό κεφάλαιο της Χώρας
διαλύθηκε ο κοινωνικός και παραγωγικός ιστός της Χώρας (οι πτυχιούχοι και οι εξειδικευμένοι εγκαταλείπουν τη Χώρα).
Με λίγα λόγια η Χώρα μας έκανε ένα τεράστιο άλμα προς τα πίσω: είμαστε στη δεκαετία του 1960 ή λίγο πιο πριν.
Όλα αυτά τα δεδομένα δεν μπορεί κάποιος να τα αμφισβητήσει, όμως υπάρχει ένα κρίσιμο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί: έχει κάποια σχέση η οικονομική κρίση που βιώνει σήμερα ο Έλληνας πολίτης με τα ανθρώπινα δικαιώματα;
Η οικονομική κρίση συνεχίζει να διαλύει το μέσο Ελληνικό νοικοκυριό, ενώ οι μνημονιακές Κυβερνήσεις αφιέρωσαν πόρους και καθιέρωσαν νέους νόμους που ουσιαστικά προστάτευαν μόνο το τραπεζικό σύστημα. Η οικονομική κρίση έκανε τον Έλληνα πολίτη να συνειδητοποιήσει θεωρητικά τη σημασία της εθνικής κυριαρχίας. Η αυτοδυναμία και η ανεξαρτησία της Χώρας μας είναι ευάλωτη, αφού εξαρτάται από τις αποφάσεις Γερμανίας – Γαλλίας και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με αποτέλεσμα οι ασκούντες διοίκηση στη Χώρα να μην μπορούν να ελέγξουν ούτε το χρηματοπιστωτικό της σύστημα, αλλά ούτε και το κοινό νόμισμα, δηλαδή το ευρώ. Όταν όμως μία χώρα δεν ελέγχει το χρηματοπιστωτικό σύστημα, έχει ταυτόχρονα χάσει την κυριαρχία της.
Παρά το γεγονός αυτό, υπάρχει το εξής αντιφατικό: ο πολιτικός φόβος, οι προσβολές και οι ταπεινώσεις που ένιωσαν οι Έλληνες πολίτες δεν προξένησαν οργή για τις αποφάσεις που λήφθηκαν.
Ο φόβος ήταν πάντα ένα ύπουλο εργαλείο που χρησιμοποιούν οι Κυβερνήσεις και οι ισχυροί ενάντια στους ανίσχυρους.
Ο Έλληνας θέλει να πιστεύει τις κομματικές εξαγγελίες που του δίνουν ελπίδα. Θυμηθείτε πρώτα το “λεφτά υπάρχουν” και στη συνέχεια “τα 18 σημεία” του Ζαππείου. Εκείνες τις στιγμές, δημιούργησαν στον Έλληνα την ελπίδα ότι δεν θα χάσει τα επιτεύγματά του, την περιουσία του και τελικά δεν θα καταστραφεί. Ο μέσος Έλληνας ξέχασε την αναξιοπιστία των κομμάτων εξουσίας, πόσες κομματικές προγραμματικές δηλώσεις και προεκλογικά προγράμματα είχαν ακυρωθεί, και κυρίως αγνόησε την επιρροή του μηχανισμού του φόβου.
Τώρα, βέβαια εκ των υστέρων, η εμπιστοσύνη των Ελλήνων πολιτών προς το πολιτικό σύστημα έχει μειωθεί, τείνει να μηδενιστεί.
Δυστυχώς, η πολιτική “φούσκα” έσκασε, όπως άλλωστε δείχνουν και τα στοιχεία του πρόσφατου Ευρωβαρόμετρου.
Μπορεί η οργή του κόσμου να μην έχει ακόμη εκφρασθεί, όμως το πιθανότερο είναι ότι η οικονομική κρίση θα έχει τέσσερις σημαντικές επιπτώσεις την επόμενη δεκαετία:
(α) έντονη ανάδειξη των γεωοικονομικών και γεωπολιτικών καταστάσεων,
(β) στροφή από τα οικονομικά της αγοράς προς την αύξηση του οικονομικού εθνικισμού,
(γ) έντονο έλλειμμα αλληλεγγύης από τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και
(δ) δυσκολίες για την επιβίωση ολόκληρου του συστήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τελικά, αν κάποιος προχωρήσει σε μία γενικευμένη καταγραφή των καταστροφών που προκάλεσε η κρίση στη Χώρα μας θα διαπιστώσει ότι η καταστροφή ήταν μεγάλη
Προξενεί κατάπληξη το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα οι Ελληνικές Κυβερνήσεις δεν αντικατέστησαν το παλαιό παράδειγμα ανάπτυξης, που στηριζόταν στα δάνεια, αλλά εξακολουθούν να επιδιώκουν το δανεισμό από τις αγορές και να το θεωρούν επίτευγμα, ενώ έτσι συντηρούν την πιθανότητα εμφάνισης σε κάποια χρονική στιγμή στο μέλλον πάλι κάποιας μορφής κρίση.
Η κακή οικονομική κατάσταση που ζούμε σήμερα δυστυχώς δεν έχει ακόμα φύγει. Η ιδιαίτερη οικονομική κατάσταση που ήδη βιώσαμε πριν από την κρίση (πριν το 2008) χρειάζεται ανάλυση, γιατί αναμφίβολα προκάλεσε την κακή οικονομική κατάσταση. Είναι η περίοδος που πρέπει να μας θυμίζει τις επιφανειακές μας κατακτήσεις και τα ουσιαστικά μας λάθη. Όμως και η μελλοντική μας οικονομική κατάσταση αφήνεται στο τυχαίο, αφού εξακολουθούμε να μην διερευνούμε προσεκτικά τα αίτια της κρίσης.
*Καθηγητής
τ. Πρόεδρος Τμήματος Στατιστικής
τ. Πρόεδρος Τμήματος Στατιστικής
Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
oneminute.gr